01 Februari 2008

Sastra Jawi


PARA sutresna sastra Jawi ingkang minulya, kaparenga kula sumela atur ing blog punika, kanthi urun rembag. Inggih kedah-kedahanipun kepengin dipun wastani "wong Jawa". Nadyan ta sampun boten cetha wangunanipun. Langkung-langkung kula punika tiyang pidak pedarakan, adoh ing sastra cedhak sela, sanes trahing kusuma rembesing madu. Boten wedalan sekolahan, punapa malih paguron agung ingkang nyinau bab sastra utawi kabudayan Jawi.

Tetepangan kula kaliyan sastra Jawi namung sasliringan kewala, nalika kula sesambetan "kapat kasur'' watawis tahun kepengker ing Ngayogyakarta, wonten ing pasamuan pengarang ingkang sampun kasusra ing jagading susastra sarta kabudayan.

Ingkang saking punika, hambokbilih wonten sasar-susuring rembag, wonten klenta-klentunipun atur, kula nyuwun agunging samodra pangaksami. Kula kumawantun matur, namung amargi raos tresna kula dhumateng sastra Jawi, tuwin para paraga ingkang tansah anyengkuyung tuwin ngrengkuh lahir batin.

Saking pamanggih kula ingkang cupet, wonten kalih centhangan kawontenanipun sastra, utawi langkung ageng malih kabudayan Jawi. Sedaya kalawau saking pamanggih dhasar utami, bilih sastra utawi kabudayan Jawi punika kadidene roh. Kadidene sukma ingkang dados wijinipun angger-angger, pitutur, piweling, ingkang boten badhe kendhat, uger taksih wonten sesebatan wong Jawa. Roh punika gesang langgeng sesarengan kaliyan panguripan. Bokmanawi malah dumugi donya-ngakerat.

Saking kalih centhangan kalawau, centhangan ingkang kapisan Roh Jawi, dipun lestantunaken lumantar media cetak kadosta kalawarta, serat kabar, buku, lagu, musik/gamelan, dhagelan, utawi media panggung kadosta wayang, kethoprak, ludruk, utawi malih lumantar pasamuan, piwulang ing sekolah, sayembara panyeratan, sandiwara radio, utawi media-media sanesipun ingkang murakabi. Kahananipun radi nrenyuhaken amargi etangan ingkang kaanggep saking tingalan ekonomis, utawi malah dipun anggep ngirangi dados "wong Indonesia".

Atur kula, petangan-petangan kalawau klentu sanget, malah kapara njlomprongaken. Sastra Jawi saged terus ngrembaka, gegandhengan kaliyan sastra Indonesia utawi sastra donya. Jer ing kabudayan punika mboten wonten "paten-pinaten". Alam kabudayaan punika kasunyatan wontenipun "multikultur", werni-werni kabudayan, kadosdene manungsa inggih benten-benten, tuwuhan inggih benten-benten, sato kewan inggih benten-benten.

Menawi media ingkang nglantaraken sastra Jawi kirang sae kahananipun, kedah kita tampi kanthi lega legawaning manah. Boten prelu dipun getuni, boten prelu dipun tangisi. Ugi boten prelu hanyalahaken ing asanes.

Mangga kita tampi kahanan kalawau kanthi manah ingkang jembar, mbokmenawi ing tengah margi wonten pepadhang. Blog punika mujudaken sarana, lan saged nguripaken malih rasa tresna. "Yoben sithik, tur cilik, nanging bisa terus mendhelik."

Centhangan ing angka kalih, "Roh Jawi" taksih terus tumitis, tumimbal lahir lumantar wewujudan ingkang "beda nanging jan-jane padha'' lumantar wadhag ingkang nami sastra Indonesia utawi sastra donya, utawi malih wewujudan kabudayan kadosdene beksan, sungging, panggung, reca, utawi sinetron.

Roh Jawi lestari, tumimbal lahir, mboten ngalami pejah. "Roh kuwi urip, nanging yen tulisan bisa mati", makaten piwulang ingkang nate kepireng. Pramila, Roh Jawi ingkang tumitis tanpa kendhat punika, sejatosipun minangka "sangkan paraning wong Jawa''. Inggih punika ingkang dipun wastani kejawen, tata cara, tata krama, angger-angger, pitutur, pepeling — menawi dipun bakenaken, dipun organisasi, boten beda kaliyan agami utawi kapitadosan utawi kebatinan. Kejawen dados punjering Roh Jawi utawi dados Suksma Sejati tumprap wong Jawa. Selangkung tahun kepengker ing sawijining pasamuan kados dinten menika, kula ngaturaken pamanggih ingkang sami. Ngantos dinten samangke, kanyatan makaten kalawau dereng owah, dereng gingsir.

Kasunyatan ingkang kita alami dumugi samangke, kejawen boten katata resmi ritualipun, kedah makaten, boten angsal makaten. Kejawen boten kaatur "syariatipun'', boten mawi pranata-pranata ingkang baken, ingkang resmi, ingkang dipun anggep sakral.

Syukur ing Gusti Allah Ingkang Mahaluhur, Roh Jawi ingkang nama kejawen kalawau boten kinunjara ing pranata tuwin tata cara. Dados saged terus ngrembaka, saged tumimbal lair, saged nitis ing sawanci-wanci, ing sadhengah papan, ing sadalan-dalan, kanti wewujudan enggal. Kula pitados, Suksma Sejati taksih wonten ing batin kita sedaya, dinten menika, ngantos satuntasipun zaman.

Kalih centhangan kahananipun sastra Jawa punika lumampah sesarengan. Wonten kalamangsanipun saged lumampah sarimbitan. Ing kalamangsa sanesipun, kados oyak-oyakan. Lampahipun sedaya kalawau boten amargi dipun biyantu pemerintah, boten amargi wontenipun upacara lan proyek, boten amargi samudana.

Lampahipun, mobah-mosikipun sastra Jawa inggih jalaran panjenengan sedaya ingkang nresnani lair batin, ingkang ngrungkebi kanthi tulus, ingkang nembang ing ratri nadyan tanpa swara keprungu, ingkang taksih saged grenengan kanthi solah bawa kejawen. Kula piyambak keraya-raya nyerat ing blog punika amargi pitados bilih sejatosipun Roh Jawi ingkang ngobahaken kita sedaya. Sumangga kersa. ***

Telum


Karakteristik yang melekat kuat pada industri telekomunikasi adalah bahwa industri ini bersifat hi-tech. Dari waktu ke waktu, dalam durasi yang pendek, teknologi senantiasa melompat-lompat. Terlebih lagi setelah terjadi akselerasi besar-besaran dalam teknologi mikroprosesor, storage, internet protocol, dan konfigurasi jaringan.

Dampak langsung yang terjadi, terutama dalam tataran regulasi adalah adanya fenomena tentang tertinggalnya regulasi relatif dengan akselerasi perubahan teknologi. Masalah eksistensi telepon umum (telum), misalnya. Masalah ini menarik untuk diangkat ke permukaan, mengingat eksistensi telepon umum sudah mulai dipertanyakan relevansinya.

Filosofi yang mendasari adanya telepon umum adalah bahwa masyarakat harus diberikan akses telekomunikasi, meskipun yang bersangkutan bukanlah pelanggan satu operator tertentu. Hal ini berkait erat dengan paradigma lama, yang mengaitkan kelangkaan akses ini dengan teledensitas. Akibatnya, muncul suatu regulasi yang mewajibkan penyelenggara jaringan tetap lokal untuk membangun telepon umum.

Regulasi eksisting mensyaratkan bahwa kewajiban membangun telepon umum dibebankan kepada penyelenggara jaringan tetap lokal. Di samping itu, jumlah dan spesifikasi telepon umum pun juga telah ditentukan. Di antaranya, jumlah telepon umum yang dibangun sebanyak 3 persen dari kapasitas sentral. Dari jumlah tersebut, satu persen di antaranya adalah telepon koin. Di sisi lain, pola pricing pun juga ditetapkan, yaitu dengan tarif sebesar Rp 100 per pulsa.

Nah, dari gambaran di atas jelas nampak bahwa regulasi eksisting tentang telepon umum sudah terasa ketinggalan, jadul. Tentunya dapat dimaklumi bahwa regulasi tersebut masih bernuansa atmosfer dunia telekomunikasi lama. Di mana kapasitas dan operator yang masih terbatas. Pada waktu itu, angka 3 persen kapasitas barangkali masih relevan, mengingat circuit switch PSTN memiliki kapasitas yang tidak terlalu besar, relatif dengan era sentral modern dewasa ini. Kelemahan lain, spesifikasi yang mewajibkan satu persen berupa telepon koin sungguh menyulitkan operator. Ukuran koin yang berubah-ubah setiap waktu menjadikan kesulitan untuk melakukan setting, di pihak pengguna pun keberadaan koin juga sudah semakin tersisih.

Dari sisi lain, kalu dicermati okupansi telepon umum dewasa ini, nampak jelas bahwa sudah semakin jarang dipergunakan. Hal ini tidak terlepas dari perubahan pola industri secara umum, di mana masalah akses sudah bukan hal yang relevan lagi, terutama di daerah-daerah perkotaan. Melesatnya penetrasi telekomunikasi seluler juga menjadi penyebab masyarakat sudah semakin jarang menggunakan sarana telepon umum.

Keengganan masyarakat menggunanakan telepon umum, meski tarif lokalnya murah, antara lain karena semakin sulitnya ditemukan telepon umum yang waras, yang bisa digunakan dengan baik. Bila kita cermati, di jalan-jalan atau di mana pun, sebagian besar telepon umum dalam kondisi rusak.

Hal ini menjadi dilematis, bagi operator tingginya vandalisme menyebabkan biaya pemeliharaan telepon umum menjadi sangat mahal. Padahal, pricing-nya sangat murah. Dua hal yang bertolak belakang. Bagi masyarakat, karena kondisi telepon umum yang sering rusak, maka semakin jarang mereka menggunakan. Keduanya tidak menemukan ekuilibriumnya.

Berdasar pada masalah-masalah di atas, maka semua pihak yang terlibat haruslah segera mengambil langkah untuk menyelamatkan keberadaan fasilitas publik ini. Regulator harus segera melakukan revisi regulasi agar tidak lagi jadul. Sementara, operator juga harus melakukan inovasi-inovasi agar telepon umum ini kembali diminati masyarakat. Misalnya dengan menempatkan telepon umum di lokasi-lokasi di mana demand berada.

Keberadaan wartel juga harus mendapat perhatian. Meskipun saat ini sudah ada regulasi khusus tentang wartel, namun keberadaan wartel ini sebaiknya dijadikan satu paket dengan eksistensi telepon umum. Ditinjau dari fungsinya memang wartel juga merupakan telepon umum, tetapi dilihat dari pricing-nya jelas sangat berbeda. ***